Θέματα Διοίκησης με αφορμή την ΕΡΤ

 

του Ναούμ Λιώτα

Το κύριο θέμα των τελευταίων ημερών είναι το κλείσιμο της ΕΡΤ, ένα θέμα που είναι ιδιαίτερα φορτισμένο συναισθηματικά για πολλούς λόγους. Θα ασχοληθώ με μια άλλη ματιά - με τη ματιά του "συμβούλου" με αυτό το θέμα, χωρίς να εκφράσω ιδεολογικές άποψεις ή συναισθηματικού τύπου επιχειρήματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν, απλά θα ασχοληθώ στο άρθρο αυτό μόνο με την πλευρά της διοίκησης ενός οργανισμού και τα πιθανά μαθήματα που μπορούμε να πάρουμε. Για να το κάνω αυτό, κρατώ στο μυαλό μου μια βασική υπόθεση με την οποία λειτουργώ ως σύμβουλος, κι αυτή είναι:

"Ο καθένας κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί δεδομένης της αντίληψης που έχει για τον κόσμο"

Αυτή η αντίληψη με βοηθά να αποφεύγω να μπαίνω σε κατάκριση και να κρατάω τη δημιουργική μου περιέργεια για το πως μπορεί ο πελάτης να αντιλαμβάνεται τον κόσμο...

Σε πρώτη φάση, θα ήθελα να κοιτάξουμε το θέμα θετικά. Όπως σε κάθε τι που συμβαίνει γύρω μας, δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος να δούμε τα πράγματα. Βρίσκω πολύ χρήσιμο για να αποφύγει κανείς τη θυματοποίηση και τη μεμψιμοιρία, να κοιτάει τα θετικά που υπάρχουν και μάλιστα πρώτα. Προσοχή - να κοιτάει τα θετικά που ήδη υπάρχουν και όχι να κατασκευάζει θετικά ή να ωραιοποιεί. Αυτό είναι πολύ διαφορετικό - και κατ'αυτή την έννοια διαφοροποιούμαι από το πως εφαρμόζεται σε μερικές περιπτώσεις η "θετική επαναπλαισίωση". Επίσης υπογραμμίζω το "πρώτα", γιατί είναι πολύ εύκολο λόγω της εκπαίδευσης και της κουλτούρας μας να δούμε τα αρνητικά (και να δώσουμε λεπτομερές αρνητικό feedback) αλλά δεν είμαστε το ίδιο συγκεκριμένοι και άνετοι στο να δούμε τα θετικά.

Ποια είναι λοιπόν τα θετικά της κατάστασης; Αυτά που βλέπω είναι:

• Η κατάσταση αυτή έχει ενοποιήσει τον οργανισμό. Οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ έχουν συνασπιστεί ενάντια στην κυβέρνηση που φέρει την ευθύνη κλεισίματός της.
• Η υποστήριξη ενός μεγάλου μέρους του κόσμου έχει στραφεί υπέρ της ΕΡΤ. Αν και τα πράγματα δεν ήταν έτσι λίγο καιρό πριν, ο τρόπος που έγινε η διακοπή έστρεψε μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης υπέρ της ΕΡΤ.
• Σε κάθε περίπτωση, θα έχει γίνει μια προσπάθεια εξυγίανσης του οργανισμού με κάποια μικρά ή μεγαλύτερα αποτελέσματα.
• Υπάρχει διάθεση να γίνουν βαθιές τομές στον τρόπο που λειτουργούν οι οργανισμοί από την κυβέρνηση.

Ως εδώ καλά. Πιθανώς κάποιοι να συμφωνείτε ή να διαφωνείτε. Αν βιαστείτε να διαφωνήσετε, θα σας έλεγα να κοιτάξετε τα δεδομένα που έχετε μπροστά σας και να τα διαχωρίσετε όσο γίνεται από το θυμικό το οποίο πολλές φορές δε μας αφήνει να δούμε καθαρά τα πράγματα.

Συνεχίζοντας, ωστόσο, βλέπουμε ότι το κόστος που υπάρχει για να γίνουν αυτά τα θετικά είναι δύσκολο να αντεχθεί. Σκεφτείτε:

• 2656 άνθρωποι πιάστηκαν απροετοίμαστοι για μια πολύ μεγάλη αλλαγή.
• Το ξαφνικό της αλλαγής προδιαθέτει στο γεγονός ότι δεν υπάρχει στρατηγικός σχεδιασμός στην ΕΡΤ, άρα πολύ πιθανό ο νέος οργανισμός να λειτουργεί με πολλές κοινές αντιλήψεις και "τρύπες".
• Δεν υπάρχει διάλογος για την αλλαγή με αποτέλεσμα να μην υπάρχει συμφωνία και να υπάρχει τεράστια αντίσταση στην αλλαγή.
• Διαφαίνεται μια αδυναμία κατανόησης της σημασίας του τρόπου με τον οποίο γίνεται κάτι (το "πως") και όχι μόνο του περιεχομένου της αλλαγής (το "τι").
• Ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας θυματοποιείται, καθώς το μήνυμα που μεταφέρεται μέσα από τις πράξεις της κυβέρνησης είναι ότι οι αποφάσεις που τους αφορούν θα παρθούν ερήμην τους. Αυτό δημιουργεί μια κοινωνία "θυμάτων" (όπως έχω ξανα-αναφέρει) καθώς ουσιαστικά λέγεται ότι τα εμπλεκόμενα μέρη δεν έχουν λόγο στις αποφάσεις που τους αφορούν.
• Η αντιφατικότητα των μηνυμάτων και η ασυνέπεια λόγου και πράξης (θα έχετε δει τα βιντεάκια που κυκλοφορούν με τις δηλώσεις πριν και μετά) έχουν ένα πολύ μεγάλο κόστος σε θέματα εμπιστοσύνης - όχι μόνο πολιτικά αλλά και ανθρώπινα. Σκεφτείτε, μπορείτε στην προσωπική σας ζωή να εμπιστευθείτε κάποιον που θα σας πει κάτι σήμερα, και αύριο θα κάνει κάτι τελείως διαφορετικό; Και τι σκέφτεστε για αυτό τον άνθρωπο όταν έχει μια θέση εξουσίας; Φαντάζομαι όχι τα καλύτερα...

Οπότε τα κύρια σημεία είναι:

• Έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού
• Έλλειψη προετοιμασίας για την αλλαγή
• Απότομη μεγάλη αλλαγή που ξεσηκώνει μεγάλη αντίσταση
• Αδυναμία αντίληψης της σημασίας του τρόπου με τον οποίο επιχειρείται μια αλλαγή
• Θυματοποίηση μια μερίδας συνανθρώπων μας (και κατ'αναλογία δημιουργία ενός "θύτη" και τουλάχιστον ενός "σωτήρα")
• Χάσιμο της εμπιστοσύνης.

Το περίεργο με όλα αυτά είναι ότι θα μπορούσαν να αποφευχθούν με καλύτερη πρόβλεψη και μια καλύτερη "γνώση" χειρισμού και ηγεσίας των αλλαγών. Μερικές αρχές που θα μπορούσα να αναφέρω εδώ συνοψίζονται επιγραμματικά στα παρακάτω:

1. Η αντίσταση στην αλλαγή είναι ευθέως ανάλογη με την αλλαγή που επιχειρείται. Όσο μεγαλύτερη η αλλαγή, τόσο μεγαλύτερη και η αντίσταση που θα πρέπει να αναμένεται.
2. Αν έχω μια πολύ μεγάλη αλλαγή, ο καλύτερος τρόπος διαχείρισής της είναι να την σπάσω σε κομμάτια. Αυτό θα κάνει και την αλλαγή πιο διαχειρίσιμη, όπως πιο διαχειρίσιμη θα κάνει και την αντίσταση που αναμένεται.
3. Πως μπορώ να διατηρήσω την εμπιστοσύνη και να ευθυγραμμίσω λόγο και πράξη; Η ύπαρξη στρατηγικού σχεδιασμού σε αυτό είναι πραγματικά θεμελιώδης.
4. Πως μπορώ να προετοιμάσω τους ανθρώπους για την επικείμενη αλλαγή; (Αυτό προϋποθέτει ότι με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι και το τι θα συμβεί σε αυτούς - δεν έχω κάνει "αποπροσωποποίηση" για να μπορέσω να με "δικαιολογήσω").

Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά ακόμα, αλλά νομίζω έχω υπερβεί σε μεγάλο βαθμό τις λέξεις και την υπομονή σας... Ίσως εν κατακλείδι, να αναφέρω δύο θέματα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το γεγονός και είναι θέματα τα οποία σκέφτομαι για εμένα και το δικό μου ρόλο ως "ηγέτη" όπου αυτός εμφανίζεται (π.χ. στην επιμόρφωση ως εισηγητής).

- Ποιες αξίες εξυπηρετώ μέσα από τις πράξεις και τον λόγο μου;

- Πως μπορώ να ενδυναμώσω τους άλλους να γίνουν ηγέτες της ζωής τους και σε ανάλογους ρόλους, χωρίς να χρειάζεται να αποδεικνύω το ρόλο μου ως ηγέτης της διαδικασίας (ο οποίος είναι δεδομένος ως εισηγητή;)

Νομίζω ότι αυτά είναι δύο καίρια ερωτήματα που αξίζει να αναστοχαστεί οποιοσδήποτε δουλεύει σε θέση ηγεσίας με ανθρώπους καθώς θα τον βοηθήσουν στον ρόλο του αλλά και θα βοηθήσουν σημαντικά στα αποτελέσματα που θα δει στον οργανισμό του ή την ομάδα του! Ποιες θα ήταν λοιπόν οι απαντήσεις σας;