Τις τελευταίες μέρες με απασχολεί το θέμα της αντίστασης στην αλλαγή, έτσι όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τους αγρότες και τα μπλόκα στους δρόμους, οι οποίοι διαμαρτύρονται για τις αλλαγές που επιχειρεί η κυβέρνηση. Με αφορμή το γεγονός αυτό μπήκα σε σκέψεις για την έννοια της αντίστασης και το τι ακριβώς συνεπάγεται η αντίσταση στους οργανισμούς (ή ακόμα και σε εθνικό επίπεδο).
Η πρώτη μου σκέψη αφορά τα τελεσίγραφα... Είναι διαπιστωμένο ότι πολύ συχνά το να δίνει κανείς τελεσίγραφα λειτουργεί ενάντια στην προσωπική δύναμη κάποιου. Τι εννοώ; Σκεφτείται την πρόταση «Αν κάνεις αυτό, τότε κι εγώ…» και προσπαθείστε να καταλάβετε ποιος ορίζει τη συμπεριφορά μου. Ο άλλος και η απόφαση του καθορίζει τη συμπεριφορά μου, γεγονός που στερεί την προσωπική δύναμη και απόφαση.
Ουσιαστικά, η αντίσταση (όπως στο παράδειγμα μας είναι τα μπλόκα των αγροτών), θα πρέπει να αντιμετωπίζεται από την αρχή με θετικό τρόπο ως εξής (Karp, 1996):
1. Η αντίσταση είναι μια θετική δύναμη και χρειάζεται να της δοθεί ο απαραίτητος χώρος και προσοχή και όχι να προσπαθήσει κανείς να την καταπιέσει, να την αποφύγει ή να την μειώσει.
2. Η αντίσταση είναι εκεί. Η μόνη επιλογή που έχει κανείς είναι είτε να την αφήσει να εκφραστεί ή να την θάψει. Είναι προτιμότερο να την αφήσει κανείς να βγει στην επιφάνεια.
Μία στρατηγική 4 βημάτων και μια προϋπόθεση για δουλειά με τις αντιστάσεις δίνεται σε αυτό το σημείο επιγραμματικά από το ίδιο βιβλίο.
Προϋπόθεση
Να είστε σαφείς και σύντομοι στο τι είναι αυτό που ζητείται από αυτούς που αντιστέκονται στην αλλαγή. Αυτό είναι απολύτως απαραίτητο διότι όσο πιο ξεκάθαρη είναι η θέση της αλλαγής που επιδιώκεται, τόσο πιο ξεκάθαρη θα είναι και η αντίσταση (και κατά συνέπεια τόσο πιο εύκολο να δουλέψει κάποιος μαζί της).
Βήμα 1ο – Φέρτε την Αντίσταση στην Επιφάνεια
Αρχικά ένας αριθμός ατόμων αποφεύγει να φέρει την αντίσταση στην επιφάνεια για πολλούς λόγους. Μπορεί να μην υπάρχει εμπιστοσύνη ή μπορεί και οι ίδιοι να μην είναι ξεκάθαροι με την αντίσταση στην αλλαγή που φέρουν. Είναι σημαντικό να θεωρείται σε αυτό το σημείο ότι η αντίσταση είναι φυσική και δρα ως προστατευτικός μηχανισμός. Κατά αυτή την έννοια μπορεί να δουλευτεί ευκολότερα αν:
1. Γίνει ασφαλής να δουλέψει κανείς μαζί της – Πρέπει να διευκρινιστεί ότι δε δημιουργείται πρόβλημα όταν κάποιος μιλάει ανοιχτά.
2. Ζητείστε να γίνει «όλη» η αντίσταση γνωστή – Μπορεί να μη σας αρέσει να σας λένε σε τι δε συμφωνούν οι άλλοι μαζί σας, αλλά είναι πραγματικά προς το συμφέρον σας να γίνουν πλήρως γνωστές οι διαφωνίες. Μην ξεχάσετε να ευχαριστήσετε κάθε άτομο που εκφράζει διαφορετική γνώμη, αφού στο κάτω κάτω εσείς ζητάτε να γίνει γνωστή η αντίσταση.
Βήμα 2ο – Τιμήστε την Αντίσταση
1. Ακούστε – Αυτή είναι η στιγμή που πρέπει κανείς να ακούσει τις αντιστάσεις. Όταν κάποιος μιλάει για τις αντιστάσεις του στην αλλαγή σας λέει δύο πράγματα που είναι πολύ σημαντικά: α) πληροφορίες σχετικά με το γιατί μπορεί να μην είναι λειτουργική η αλλαγή που επιδιώκετε και β) πληροφορίες σχετικά με το τι είναι σημαντικό για το άλλο άτομο ή ομάδα.
2. Αναγνωρίστε την αντίσταση – Αναγνωρίζοντας την αντίσταση και ονοματίζοντάς την γίνεται ένα πολύ σημαντικό βήμα, καθώς δίνετε την αίσθηση σε αυτούς που αντιστέκονται στην αλλαγή ότι η άποψή τους είναι σημαντική. Η αναγνώριση αυτή τιμάει τις απόψεις και τις αμφιβολίες των άλλων και το δικαίωμά τους στο να τις έχουν.
3. Ενισχύστε το Δικαίωμα στην Αντίσταση – Καθώς αρχίζει να εγκαθιδρύεται σχέση εμπιστοσύνης, η αντίσταση μπορεί να έρθει στην επιφάνεια πιο εύκολα.
Βήμα 3ο – Εξερεύνηση της Αντίστασης
Αυτό το κομμάτι το θεωρώ προσωπικά εξαιρετικά χρήσιμο να δουλευτεί. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει επίγνωση και παρατήρηση για να μπορέσει να έρθει στο φως και να διαχωριστεί η αυθεντική αντίσταση από την ψευδοαντίσταση.
1. Αυθεντική Αντίσταση και Ψευδοαντίσταση – Δεδομένου ότι η ομάδα ή το μέλος που αντιστέκεται έχει νιώσει αρκετά ασφαλές από τα προηγούμενα βήματα, μπορεί και από τις δύο πλευρές να εξερευνηθούν τα αίτια της αντίστασης. Δύο είδη υπάρχουν σε αυτή την περίπτωση: η αυθεντική αντίσταση και η ψευδοαντίσταση. Η αυθεντική αντίσταση σχετίζεται με την επιδιωκόμενη αλλαγή και έχει ως στόχο να την αποτρέψει ή να την εμποδίζει. Η ψευδοαντίσταση δεν έχει καμία σχέση με την αλλαγή αλλά συνήθως σχετίζεται με γεγονότα που έχουν να κάνουν με το παρελθόν του ατόμου ή της ομάδας που αντιστέκεται στην αλλαγή. Παραδείγματα εδώ είναι η απέχθεια για την εξουσία ή την ομάδα που αποτελεί το σύμβολο της εξουσίας, μια γενικότερη καχυποψία για τους ανθρώπους και τα κίνητρά τους ή το να μην παίρνει κάποιος την αναγνώριση που πιστεύει ότι αξίζει.
Είναι ενδιαφέρον και εδώ το παράδειγμα των αγροτών και το ποιο μέρος αντιστέκεται σε επιδιωκόμενες αλλαγές και το κομμάτι που έχει να κάνει περισσότερο με παρελθούσες καταστάσεις ή με τα υπόλοιπα κομμάτια ψευδοαντίστασης που προαναφέρθηκαν. Παρόμοιες καταστάσεις μπορεί να δει κανείς στους οργανισμούς με πολύ σημαντικό παράγοντα τη μη αναγνώριση.
Η ψευδοαντίσταση μπορεί να καταπολεμηθεί πολύ εύκολα μόλις αναγνωριστεί ότι συμβαίνει. Χρειάζεται προσοχή στο να μην ερωτηθεί το «γιατί» σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σα να ζητάτε από το άτομο που έχει αντιστάσεις να υπεραμυνθεί και να δικαιολογήσει την αντίσταση του, γεγονός που ενισχύει την αντίσταση και την οδηγεί και σε υπόγεια μονοπάτια.
2. Διερεύνηση – Για τα κομμάτια της αυθεντικής αντίστασης είναι σημαντικό να εξερευνηθεί και να προταθούν λύσεις, επίσης με αυθεντικότητα. Π.χ. «Δεν είχα κατανοήσει ότι υπήρχε πρόβλημα χρόνου, μήπως θα μπορούσε να γίνει κάτι για να σου ελευθερώσουμε περισσότερο χρόνο;». Γενικά οτιδήποτε τοποθετήσει το άτομο ή την ομάδα που αντιστέκεται από μια στάση αντί-δρασης, σε μια θέση δράσης, είναι βοηθητικό.
Βήμα 4ο – Επανάληψη/Σύνοψη
Είναι σημαντικό να κρατάτε σημειώσεις στην διάρκεια των συναντήσεων. Όταν κρατάτε σημειώσεις, δείχνετε ότι σέβεστε τις απόψεις των άλλων. Επίσης, επιβεβαιώνετε ότι δε θα ξεχάσετε κάποιο μέρος της αντίστασης που βγαίνει στο φως. Αν ξεχάσετε και δεν αντιμετωπίσετε κάποιο μέρος της αντίστασης αυτής, τότε υπάρχει κίνδυνος για τη μελλοντική αξιοπιστία σας.
Τα τελευταία 10 λεπτά σε οποιαδήποτε συνάντηση που σχετίζεται με την αλλαγή, θα είναι καλό να αφιερώνεται στο να ξανα-αναφερθούν όλες οι αντιστάσεις οι οποίες αναφέρθηκαν και όσα μέτρα έχουν αποφασιστεί για να τις αντιμετωπίσουν. Π.χ. «Κώστα, ανέφερες ότι θεωρείς ότι η αλλαγή αυτή δε θα είναι δίκαιη για τα νεότερα μέλη που εισέρχονται στην ομάδα. Δεσμευτήκαμε να το τσεκάρουμε με το Τμήμα Ανθρωπίνων Πόρων.»
Αν υπάρξει επόμενη συνάντηση, το βήμα αυτό λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης, καθώς τα σημεία αυτά λειτουργούν ως εφαλτήριο για τη συζήτηση και το που βρίσκεται η διαδικασία.
