Σύντομη παρουσίαση της Θεωρίας U

Στην προηγούμενη ανάρτηση αναφερθήκαμε στην Θεωρία U του Otto Scharmer. Σε αυτή την ανάρτηση επιχειρείται η μετάφραση της σύντομης παρουσίασης που είναι διαθέσιμη στο δικτυακό τόπο του Presencing Institute.  Τα πνευματικά δικαιώματα που διακατέχουν την παρουσίαση ορίζονται από το Presencing Institute ως Creative Commons Attribution Share Alike 3.0 Unported Licence. Δείτε λοιπόν μια σύντομη παρουσίαση που την έχουμε μεταφράσει στα ελληνικά και την έχουμε ανεβάσει στο SlideShare. Επίσης μπορείτε να κατεβάσετε την παρουσίαση PowerPoint. H παρουσίαση έχει τα ίδια δικαιώματα με την αρχική.

U Presentation V2.1 El

View more presentations from nliotas.

Μια ακόμη ενδιαφέρουσα παρουσίαση που αναφέρεται στη θεωρία U για τους οργανισμούς είναι η διάλεξη για που δίνεται παρακάτω για τους τρεις εχθρούς που εμφανίζονται κατά την προσπάθεια λειτουργίας της δράσης μας από την "πηγή". Οι τρεις αυτοί εχθροί είναι:

• Κριτική
• Κυνισμός
• Φόβος

Για περισσότερες λεπτομέρειες δείτε το παρακάτω βίντεο (στα αγγλικά).

H Θεωρία U του Otto Scharmer και οι 4 διασπαστικοί παράγοντες

Ο Otto Scharmer είναι καθηγητής στο MIT (Massachussets Institute of Technology) και ιδρυτής του Presencing Institute. Η θεωρία U την οποία έχει αναπτύξει, έχει ως απώτερο στόχο το «presencing» το οποίο είναι μια μίξη των αγγλικών λέξεων presence («παρουσία») και sensing («αίσθηση»). Η θεωρία αυτή, εμφανώς επηρεασμένη από τη θεωρία της Gestalt και την εστίαση στο «εδώ και τώρα», προσπαθεί να δώσει ένα εργαλείο στον κόσμο του επιχειρείν προκειμένου να μπορέσει να φτάσει την εμπνευσμένη ηγεσία. Μια ηγεσία που ουσιαστικά έχει να κάνει πρώτα με την ηγεσία του εαυτού.

Στο πρώτο κεφάλαιο του πολύ σημαντικού του βιβλίου – Theory U, o Otto Scharmer αναφέρει το εξής:

This book is written for leaders, the individuals or groups who initiate innovation or change—The “artists.” All leaders and innovators, whether in business, communities, government, or nonprofit organizations, do what artists do: they create something new and bring it into the world.

Αυτό το βιβλίο έχει γραφτεί για τους ηγέτες, τα άτομα ή τις ομάδες εκείνες που ξεκινούν την καινοτομία ή την αλλαγή – τους «καλλιτέχνες». Όλοι οι ηγέτες και οι πρωτοπόροι, είτε στις επιχειρήσεις, στις κοινωνίες, στις κυβερνήσεις ή στους μη κυβερνητικούς οργανισμούς κάνουν αυτό ακριβώς που κάνουν οι καλλιτέχνες: δημιουργούν κάτι νέο και το φέρνουν στον κόσμο.

Μία περιγραφή του εργαλείου στα αγγλικά μπορείτε να βρείτε στην διεύθυνση: http://www.presencing.com/tools/index.shtml

Τρεις συνδέσεις που φαίνονται στην αρχική εικόνα είναι οι ακόλουθες (μπορείτε να δείτε και το σχετικό βίντεο):

• Η οριζόντια γραμμή είναι η σύνδεση με ότι υπάρχει έξω από εμένα και αφορά όλες τις σχέσεις, τους ανθρώπους, τους τόπους, τα συστήματα, τις  οπτικές και τους ενδιαφερόμενους που με πλαισιώνουν.
• Η κάθετη γραμμή οδηγεί στον Εαυτό με κεφαλαίο Ε (στο κάτω μέρος του σχήματος) και θεωρείται από τη συγκεκριμένη θεωρία ότι είναι όλο το μέλλον και οι δυνατότητες που επεκτείνονται στο επέκεινα.
• Η τρίτη σύνδεση είναι το Εδώ και Τώρα (ή αλλιώς το Εγώ-Στο-Τώρα) το οποίο είναι η υπέρτατη πρόκληση για εμάς και τη ζωή μας. Και είναι πρόκληση διότι το τώρα είναι η μόνη στιγμή η οποία υπάρχει (το παρελθόν έχει συμβεί και έχει τελειώσει ενώ το μέλλον δεν έχει ακόμη συμβεί και δεν μπορεί να ελεγχθεί απόλυτα). Έτσι μας αφορά το κέντρο του σχήματος (το εγώ-στο-τώρα). Ωστόσο υπάρχουν 4 διασπαστικοί παράγοντες που αντλούν ενέργεια από το κέντρο του σχήματος που μπορεί πραγματικά να δώσει στα άτομα τη δυνατότητα μιας εμπνευσμένης ηγεσίας. Οι 4 διασπαστικοί παράγοντες είναι:

1. Παρελθόν – Το μυαλό απασχολείται με το τι έγινε χθες (τι έπρεπε να κάνω, τι έκαναν οι άλλοι, τι είπα κλπ.)
2. Μέλλον – Το μυαλό φεύγει πάλι από το τώρα και απασχολείται με το τι θα γίνει αύριο (τι θα πρέπει να κάνω αύριο, ποιο είναι το επόμενο πράγμα το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε, τις πιθανότητες, τους φόβους και τις προσδοκίες μας για το μέλλον)
3. Αυτοί – Απασχολούμαστε με το τι έκαναν αυτοί χθες, τι θα κάνουν αύριο. Ωστόσο, αυτό που πραγματικά μπορούμε να ελέγξουμε είναι ο εαυτός μας.
4. Εγώ – Κι εδώ όμως, όταν μας απορροφά ο εαυτός μας και οι φόβοι ή οι προσδοκίες για το παρελθόν και το μέλλον, ξοδεύουμε την ενέργεια που υπάρχει για να φέρει στην επιφάνεια αυτό που την τωρινή στιγμή επιθυμεί να αναδυθεί.

Εισαγωγή στο νόημα των τεχνών στην οργανωσιακή ζωή

Ζούμε σε μια κατάσταση πολυπλοκότητας και αντιφατικότητας και έχουμε φτιάξει τους οργανισμούς κατά τον ίδιο τρόπο. Όπως αναφέρει η Gabrielle Roth στο βιβλίο της Maps to Ecstasy, είναι η λειτουργία του «Εγώ» που μας έχει επιβάλει να ζούμε σε κατάσταση «διάσχισης» - να σκεφτόμαστε ένα πράγμα, να νιώθουμε κάτι άλλο και να πράττουμε ένα τρίτο. Για παράδειγμα μπορεί να σκεφτόμαστε «Ναι!», να νιώθουμε «Όχι… με τίποτα» και να λέμε «Θα σε πάρω τηλέφωνο να σου πω».

Ακόμα κι αν νομίζουμε ότι αυτή η συμπεριφορά παράγει τα καλύτερα αποτελέσματα καθώς δείχνει μια μάλλον στρεβλώς εννοούμενη «διπλωματικότητα», δε μπορεί να λειτουργήσει μακροπρόθεσμα. Γιατί; Μα διότι ο ίδιος ο άνθρωπος ζει μέσα σε μια κατάσταση απόστασης από τον ίδιο του τον εαυτό και τις πραγματικές του απόψεις και επιθυμίες.

Πως είναι όμως αυτό συμβατό με μια οργανωσιακή ζωή που πολύ συχνά έχει απαιτήσεις πολύ διαφορετικές από ένα άτομο από ότι το ίδιο από τον εαυτό του;

Και εδώ έρχεται να προστεθεί ένα ακόμη στοιχείο αντιφατικότητας καθώς οι παράμετροι αρχίζουν να αυξάνουν και το σύστημα να γίνεται χαοτικό. Το status quo ενός οργανισμού μπορεί να φαίνεται ότι έχει μια απαίτηση από τους υπαλλήλους του, ενώ παράλληλα μπορεί να υπάρχουν σιωπηλές παραδοχές μεταξύ των εργαζομένων που να δείχνουν κάτι άλλο, ενώ τελικά οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση να δρουν κάπως διαφορετικά χωρίς να γίνεται αντιληπτό το πως και το γιατί. Και οι συνδυασμοί είναι άπειροι.

Ωστόσο, είναι δύσκολο να αμφισβητήσει κανείς ότι τελικά το μέγιστο όφελος των οργανισμών υφίσταται όταν τα μέλη από τα οποία αποτελείται δρουν στο μέγιστο δυναμικό τους. Παράλληλα είναι καλό οι οργανισμοί να δίνουν την ευκαιρία στα μέλη τους να ξεδιπλώσουν και να επεκτείνουν τις δυνατότητες και δεξιότητές τους συνδέοντας κατ’ ουσίαν τον οργανωσιακό βίο με τον ατομικό. Κατά αυτή την έννοια, ο οργανισμός οφελείται όταν τα μέλη του λειτουργούν από μια θέση αυτό-ενδυνάμωσης και σχετίζονται ενδυναμώνοντας το ένα μέλος το άλλο.

Πόσο όμως διασπαστικό και τελικά μη αποδοτικό (ακόμη και από την άποψη της φυσικής) είναι όταν μια δύναμη διασπάται αντί να είναι συγκεντρωμένη προς ένα αποτέλεσμα! Αντί δηλαδή να δρω βάσει της συνισταμένης των δυνάμεων, θέτω προς μια κατεύθυνση το συναίσθημα μου, προς μια διαφορετική τη σκέψη μου, ενώ η δράση μου κατευθύνεται προς μια τρίτη. Ποιο ρόλο όμως μπορούν να παίξουν οι τέχνες εδώ;

Οι τέχνες ως πείραμα και δοκιμή

Πολύ συχνά στην οργανωσιακή συμπεριφορά και κουλτούρα εμφανίζεται αυτό που έχουμε μάθει από αρχαιοτάτων χρόνων και ίσως βρίσκεται στην ρίζα του προβλήματος – να τιμωρούμε το λάθος και να επιβραβεύουμε το σωστό. Βέβαια, αυτό θα μπορούσε να είναι αποδοτικό μόνο στην περίπτωση που ο δρόμος για την γνώση δεν περνούσε από τη διαδικασία «δοκιμής και λάθους» (trial and error).

Αυτό που εννοείται εδώ είναι ότι προκειμένου κάποιος να καταφέρει να κατακτήσει το πιο αποτελεσματικό και αποδοτικό για τον ίδιο χρειάζεται να μπορέσει να πειραματιστεί με διάφορες καταστάσεις και να κάνει διάφορες δοκιμές. Στην πράξη!

Οι τέχνες μπορούν να παρέχουν τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να μπορέσει κανείς να δοκιμάσει διάφορες συμπεριφορές ή καταστάσεις (π.χ. με τα διάσημα παιχνίδια ρόλων) χωρίς να απαιτείται να γίνει στην διαδικασία της εργασίας του διακινδυνεύοντας την αποτυχία αλλά ούτε και μένοντας κολλημένος σε μια μη αποδοτική αλλά αποδεκτή από τον οργανισμό συμπεριφορά. Κατά αυτή την έννοια οι τέχνες μπορεί να αποτελέσουν το έδαφος που μπορούν να ωθήσουν στην αλλαγή στάσεων, μοτίβων συμπεριφοράς και γενικότερο πειραματισμό.

Οι τέχνες ως μεταφορά στον τρόπο συνεργασίας

Ο τρόπος με την οποία τα μέλη μιας ομάδας συνεργάζονται μεταξύ τους μπορεί να αποτελέσει πολλές φορές εστιακό σημείο για την δημιουργία ενός εκπαιδευτικού προγράμματος μέσω των τεχνών. Οι ρόλοι που ο καθένας αναλαμβάνει στο ευρύτερο πλαίσιο μιας ομάδας ή στο πλαίσιο μιας υποομάδας, μπορούν να διερευνηθούν κατά τη διαδικασία δημιουργίας ενός κοινού έργου – όπως είναι η ιστιοπλοΐα ή η δημιουργία μιας ιστορίας από κοινού.

Ένα παράδειγμα που μπορεί πολύ καλά να αποδώσει πως η μεταφορά λειτούργησε σε ένα εκπαιδευτικό εταιρικό πρόγραμμα αποτελεί η παρακάτω δημοσίευση: "From floating to sailing": Η μεταφορά ως εκπαιδευτική διαμεσολάβηση σε στελέχη πολυεθνικής εταιρείας της Δήμητρας Σταύρου.

Οι τέχνες στην εξερεύνηση αυτού που βρίσκεται πέρα από τη λογική

Μπορεί να αισθανόμαστε άβολα όταν κάποιος μας υπενθυμίζει ότι μπορεί να υπάρχει κάτι πέρα από τη λογική και άρα πέρα από την ψευδαίσθηση του ελέγχου. Αρκεί όμως να ρίξουμε μια ματιά σε σύγχρονες μελέτες για να δούμε την αναγκαιότητα να το κάνουμε. Πολλές μελέτες αναφέρονται στο πως υψηλόβαθμα στελέχη βασίζονται στο ένστικτο (gut feeling) για να λάβουν τις αποφάσεις που αφορούν έναν οργανισμό – και θεωρούν ότι αυτές οι αποφάσεις ήταν οι σωστές!

Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε τα συναισθήματα και τη συναισθηματική νοημοσύνη, που μόλις πρόσφατα άρχισε να μελετάται η επίδραση της στους οργανισμούς.

Ακόμη μπορούμε να δούμε τη «σιωπηλή γνώση» (tacit knowledge) όπως χαρακτηρίζεται, η οποία είναι η γνώση η οποία μπορεί να διαφοροποιεί ένα άτομο και είναι αδύνατον να μεταφερθεί καταγράφοντάς την ή βάζοντας την σε λόγια. Οι Nonaka & Takeuchi ήταν οι πρώτοι που αναφέρθηκαν σε άρθρο τους σε αυτήν το 1995. Προτείνουμε εδώ ότι ακριβώς αυτή η σιωπηλή γνώση μπορεί να γίνει περισσότερο σαφής (explicit) και άρα και να μπορεί να μεταφερθεί από άτομο σε άτομο μέσω των τεχνών και της πρόθεσης που έχουν τα άτομα να μάθουν.

H χρήση των τεχνών και η προσέγγιση του Arts in HRM

Για όλους τους παραπάνω λόγους το Arts in HRM έχει θέσει ως στόχο την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της επίγνωσης των ομάδων χρησιμοποιώντας εργαλεία που παρέχονται από τις τέχνες. Παραδείγματα ασκήσεων που μπορεί να περιλαμβάνονται είναι:

• Τα παιχνίδια ρόλων
• Ασκήσεις εμπιστοσύνης
• Θεατρικά παιχνίδια και ασκήσεις
• Δημιουργία κατασκευών σε ομάδες ή υποομάδες.

Τα σεμινάρια-βιωματικά εργαστήρια οργανώνονται με τους υπεύθυνους προσωπικού της εκάστοτε επιχείρησης σε συνεργασία με τους συμβούλους και καθορίζονται ανάλογα με το κοινό το οποίο θα συμμετέχει. Ενδεικτικά θέματα τα οποία μπορούν να τεθούν είναι:

• Δημιουργία Ομάδας
• Ομαδική Δημιουργικότητα
• Αντιμετώπιση Κρίσεων και Διαχείριση Συγκρούσεων
• Διαχείριση Αλλαγών
• Ηγεσία
• Αυτό-ενδυνάμωση, πρωτοβουλία και επιλογές

Τα θέματα αυτά προσαρμόζονται στο εκάστοτε πλαίσιο μετά από την απαραίτητη ενδοεπιχειρησιακή έρευνα των συμβούλων ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της εκάστοτε επιχειρήσεις και μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το ΛΑΕΚ 0,45.